Roberto González-Quevedo, filósofu, doctor n’antropoloxía y llingüísta, miembru de númberu l’Academia de la Llingua Asturiana  y direutor de la revista Cultures, que’l pasáu 6 de setiembre ufrió una perinteresante conferencia sobro la fuercia simbólica de Cuadonga nel incosciente de los asturianos

InfoAsturies –   L’otru díe mencionabes el calter precristianu del cultu a Cuadonga ¿pues afondar un puquiñín más nello?

Roberto González Quevedo – El cultu a Cuadonga ta mui afitáu na mentalidá de los asturianos y ye un cultu que con toa probabilidá nun principió col cristianismu, sinón que yera anterior. El cristianismu tuvo la gran habilidá d’aprovechar creencies, mitos y rituales más vieyos porque eso garantizaba que la xente aceutase meyor la nueva relixón. En realidá eso ficiérenlo toles relixones, lo que pasa ye que nel casu del cristianismu esi aprovechamientu foi particularmente eficaz. Y non sólo Cuadonga: en xeneral los santuarios onde se fai cultu a la Virxe fueren sitios de cultu precristianu y confírmalo’l fechu de que tán en sitios altos, en cueves o de llau de fontes. Otros sitios como Llugás, l’Acebu, etc. confirmen esta cuestión.

Güei hai yá información sobre estes coses y muncha xente conoz los precedentes precristianos de munchos vezos, pero nun hai dulda de que la mayoría de la xente nun ye sabedor d’esto y cuenta que tou entamóu cola creencia cristiana.

IA : ¿L’usu repetíu de Cuadonga como llugar d’alcuentru hestóricu xustifícase pola so fuercia simbólica o la fuercia del mitu de Cuadonga ñaz de ser escenariu repetíu de fechos hestóricos?

R.G.Q: Les dos direiciones causales son válides. La gran fuercia simbólica de Cuadonga ye evidente, nun pue escaecese, y eso ye la causa de que la xente y, concretamente, los políticos traten d’usar pa los sos intereses el complexu ideolóxicu de Cuadonga. Vemos exemplos d’ello a lo llargo de la hestoria. Otramiente, el fechu de que Cuadonga s’use con frecuencia nos debates y na comprensión de la realidá hestórica fai que’l mitu se faiga entovía más grande y más eficaz tamién.

IA:  ¿Por qué se da tan poca importancia (istitucional sobre tou) al nacimientu del Reinu d’Asturies?

R.G.Q: Paezme que nun ye una casualidá. Tampoco ye namás inorancia. Lo más probable ye que’l motivu d’amenorgar o tapar la importancia del Reinu d’Asturies y del so nacimientu ye porque nun se-y quier dar relevancia a la realidá hestórica d’Asturies. Ye como si se quisiera dicir qu’Asturies ye algo asina como un entamu del estatutu d’Autonomía. Y non, Asturies esistió políticamente va munchu tiempu: aquel reinu fuera un estáu medieval importante n’Europa. Vemos que n’otros sitios, como nun hai una auténtica realidá hestórica que sofite los proyeutos del presente, invéntense una hestoria imaxinaria pa xustificar el so imaxinariu políticu. Pero Asturies nun necesita inventar el pasáu: nun hai dulda de que’l Reinu d’Asturies foi el primer estáu independiente de la península depués de la dominación árabe.

I.A: D’aú proceden, al to ver, los ataques de dalgunos seutores de la izquierda a los símbolos Cuadonguistes?

R.G.Q : Una de les razones ye que, y esto ye un fechu, a lo llargo de munchu tiempu foi Cuadonga un recursu conservador, asociáu a un nacionalismu centralista. Sicasí, a mi paezme qu’hai tamién daqué más fondo. La fuercia y la vitalidá que la cuestión de Cuadonga tien entovía na xente asturiano provoca la rocea d’una izquierda política que quier afuxir de cualquier proyeutu que tenga un aquel identitariu. Y esto ye un asuntu mui importante que tien que debatir la izquierda asturiana. Esta izquierda asturiana tien una trayeutoria llarga, con coses positives y otres menos positives, pero nun hai dulda de que ye una izquierda de muncha importancia hestórica. Les coses van camudando y nun tamos nos parámetros del sieglu pasáu. Nel momentu presente la izquierda tien que se definir en cuantes a la defensa de les pequeñes llingües, les pequeñes identidaes: la defensa de la cultura asturiana y de la autoconciencia asturiana hai que veles como un elementu progresista, usando un axetivu que, reconozo, ta contamináu más de la cuenta.

IA:  ¿Cómo puede tar vivu un mitu comu’l de Cuadonga nuna sociedá ca vegada más desapegada de la relixón?

R.G.Q: Ye normal que paeza una paradoxa, pero en realidá nun ye cosa tala. Fai falta tener en cuenta qu’en tiempos pasaos la relixón cubría tola realidá: la política, la economía, les rellaciones sociales. Agora les coses son distintes, pero tenemos tol pesu hestóricu del protagonismu de la relixón. Tamién fai falta tener en cuenta que “Cuadonga” nun ye namás la lleenda de la Virxe, nun ye namás el ritual cristianu: Cuadonga ye muncho más, tien un significáu mui ampliu. Tan ampliu que, por exemplu, nes poesíes dedicaes a Cuadonga aparecen yá autores que nun mienten la cuestión relixosa. Nun son d’agora namás les visiones “laiques” de Cuadonga: tamién hubo versiones onde’l protagonista ye namás Pelayo, que representa’l caráuter victoriosu d’Asturies a lo llargo de la hestoria. O seya, pa celebrar Cuadonga nun hai que ser cristianu militante, nin fai falta celebrar los rituales relixosos: ye reconocer un día del ciclu anual onde la memoria coleutiva fai alcordanza del niciu d’una identidá.

IA: Hai n’Asturies dalgún otru llugar d’especial simbolismu (seique ta nidio que non del mesmu calibre)?

R.G.Q : N’Asturies hai otros munchos llugares con un simbolismu mui fuerte. Por exemplu, en cuantes al tema de los santuarios, hai santuarios marianos mui asitiaos na mentalidá de la xente: el del Acebo, el de Llugás, etc. Son santuarios onde siguen celebrándose ritos, añales especialmente, anque munches de les persones asistentes nun tengan creencies relixoses. Pero son santuarios y celebraciones que, anque claramente asturianos, nun se refieren a toa Asturies, sinón a determinaes zones d’Asturies. Pola cueta, Cuadonga ye un mundu complexu qu’implica a toa Asturies.

IA:  ¿Siguirá siendo Cuadonga, amás d’un asuntu de celebración, un tema de discusión igual qu’agora?

R.G.Q: Nun tengo denguna dulda. Pasarán los años y habrá enfoques ideolóxicos estremaos, pero seguirá siendo Cuadonga un referente simbólicu en xeneral y políticu en particular. Les alternatives polítiques dirán buscando nueves formes p’apropiase de la fuercia de lo que significa Cuadonga y dirán camudando, pero la lleenda, el mitu y los rituales siguirán ehí, dispuestos a ser manipulaos en función del discutiniu políticu. D’una manera o d’otra, ehí tará la solombra de Cuadonga y tardará muncho en desaniciase.

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.